Het was memorabele tv vroeger, als De Vakantieman (RTL4) Nederlanders in het Spaanse Benidorm op de kaart liet aanwijzen waar ze waren en hun stokje gleed naar Griekenland of Marokko. Grenzeloos dom, of zorgeloos onwetend?
Bij de nieuwe serie Roosen & Borst (Human) moest ik daar aan denken. Adelheid Roosen en Hugo Borst richten zich na In De Leeuwenhoek (2018) en Thuis op Zuid (2020) opnieuw met humor en mededogen op de processen rond dementie en dood, die ze bij hun moeders hadden gezien. Borst citeerde rouwdeskundige Manu Keirse: “Het is onvoorstelbaar dat iemand die op reis naar Griekenland gaat zich niet oriënteert met een reisgids, een landkaart. Maar op de ultieme reis, de laatste reis van je leven, daarop bereidt bijna niemand zich voor, men gaat op een reis zonder gids, zonder landkaart.”
Die mensen in Spanje hadden geen benul van hun bestemming en leken niet ongelukkig. Is het echt zo met de dood, dat voorbereiding de omgang ermee prettiger maakt? Roosen en Borst zijn het eens met Keirse, en komen dementerenden én hun kinderen helpen: heb je je hart gelucht? Gehoord wat je wilde horen? Gezegd: ik houd van je, of het spijt me?
Arme Anja vorige week, en haar twee zussen en broer Jos. Hun tirannieke vader Frits zegt nooit ‘je hebt het goed gedaan’ en glijdt nu geestelijk weg. De zussen doen alles voor hem voor een laatste zuchtje goedkeuring, Jos blijft weg. Dat pa niet langskwam toen zijn kindje was gestorven, was de druppel geweest.
Vreemd maar vredig
Het zijn knappe gesprekken waarin Roosen en Borst met lucht en liefde het pijnlijke durven opzoeken. Hoewel ik altijd even aarzel bij hun theatraliteit, ben ik na de eerste tien minuten ‘om’. Wat ze doen is een verrijking.
Ze bespreken ook de mogelijkheden om naar de dood toe te leven: laten gebeuren, of regisseren. Actrice Chrisje Comvalius wil niet aftakelen met haar hartfalen en naderende dementie. Ze reserveert kalm het hospice en bepaalt heel bewust welke intimi naast haar zoon die laatste dagen bij haar mogen eten en logeren. Vreemd maar vredig.
Anderen krijgen het onderwerp niet over de lippen. De Drentse Roel heeft dementie met nare hallucinaties (Lewy Body-dementie), en wordt er alleen maar vaag bang en verdrietig van. Of krijgt ‘telefoontjes’ van de overleden tante Greet. Bij de aan de ziekte van Parkinson lijdende journalist Henk Blanken lukt het evenmin.“Ik doe in mijn boek (Beginnen over het einde; red) alsof praten erover eenvoudig is. Maar ik blijk het niet te kunnen”, snikt de voormalig workaholic met schuldgevoel tegen zijn dochter. “Je was er voor mij ook al niet”, zegt Nina, dus zijn afwezigheid bij háár kinderen maakt weinig verschil.
De rauwe waarheden vliegen rond. Borst confronteert ook Roosen met haar voornemen om de alzheimer maar te laten gebeuren. Wat is het goede moment voor de dood? Het slechte moment vóór zijn, leren ze bij het Expertisecentrum Euthanasie. Niet vijf voor twaalf, maar half twaalf. Of tien over half. Borst schetst haar ‘Dante’s hel’ en beschrijft droogjes hoe zij gevoerd wordt, in een luier plast en nog 31 kilo weegt. “Je regisseerde je einde helemaal verkeerd, meid. Maar je necrologie wordt prachtig.” Ze is stil. Borst: “Doe het niet. Kom gezellig met me mee. Dan maken we er kwart voor twaalf van.” Zo lief zie je het niet vaak.
Vier keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie
コメント